Veenhuizen boeit

Laatst gewijzigd: 7 april 2024

Deze rolstoelroute geeft u een boeiend beeld van Veenhuizen, een dorp in Drenthe dat in niets lijkt op andere dorpen. Het is een voormalige dwangkolonie, waar veel Rijksmonumenten getuigen van een uniek verleden. Rechte lanen en statige panden met stichtelijke bedoelde namen als Toewijding, Controle en Bitter en Zoet. In vele panden zijn musea, ateliers en sfeervolle eet- en drinkadresjes gevestigd, maar het is ook nog een levend dorp.

Veenhuizen was één van de Koloniën van Weldadigheid, opgericht begin 19e eeuw om de situatie van de in de Franse tijd sterk verarmde bevolking te verbeteren. Naast vrij koloniën waren er ook onvrije waar bedelaars en landlopers maar ook 'asociale gezinnen' opgesloten werden. Veenhuizen was zo'n onvrije kolonie, feitelijk een grote gevangenis. In de 20e eeuw werd de kolonie geleidelijk opgeheven maar pas in 1981 werd het dorp vrij toegankelijk. In 2021 heeft het Werelderfgoedcomité van Unesco de Koloniën van Weldadigheid op de Werelderfgoedlijst geplaatst.

Praktische informatie

U kunt parkeren op het parkeerterrein aan de Hospitaalweg, tegenover Hotel Bitter & Zoet. Er zijn twee gehandicaptenparkeerplaatsen.

De route is per bus te bereiken. U moet dan de bus verlaten bij halte Generaal van de Boschweg, Veenhuizen. Hiervandaan is het ongeveer 800m naar de route.

De horeca bij de start, Bitter en Zoet, is dagelijks geopend (behalve 31/12 en 1/1) van 8 tot 22 uur. Het restaurant beschikt over een rolstoeltoegankelijk heren- en damestoilet (RT) met steunbeugels.
Onderweg is er in het Gevangenismuseum een rolstoeltoegankelijk toilet bij de entree en ook een bij de horeca. Deze toiletten zijn zonder toegangskaart voor het museum te gebruiken. Het museum en het restaurant zijn geopend di-zo tussen 10 en 17 uur.

De route is goed te combineren met de route Wandelroute voormalige kampen Oranje en Ybenheer, die in Fochteloo start. Het is een kwartiertje rijden met de auto.

Als u met het OV komt, gaat u op het fietspad . Neem de eerste weg , GENERAAL VAN DE BOSCHWEG. U volgt deze langs het water tot het pleintje met de bankjes voor het complex van het Gevangenismuseum. Direct na de bankjes gaat u over het klinkerpaadje. Lees verder bij nummer 2, het tweede bolletje: "U neemt het klinkerpaadje...".

Let op: Inkorters verlaten het parkeerterrein via de brug en rijden de straat uit. U slaat en volgt het pad tot het einde. Steek OUDE GRACHT over naar het klinkerpad en draai . Lees verder bij nummer 2.

1 U verlaat het parkeerterrein via de brug.

Voor u ziet u het voormalige hospitaalcomplex van het gesticht. De woning van de dokter heette Toewijding, de apotheek Bitter en Zoet en het woonhuis van de apotheker Plichtgevoel. Stichtelijke namen maar met een functionele verwijzing.

• Rij over de asfaltweg tot de kruising.

De huizen rechts hebben geen namen. Het waren dan ook de woningen van lagere beambten, in dit geval ziekenhuispersoneel. De huizen links hebben wel namen:  Ontwikkeling, Helpt Elkander en Een van Zin. In deze twee-onder-een-kapwoningen waren ook ziekenverzorgers gehuisvest maar deze stonden toch wat hoger op de ladder.

• U gaat over EIKENLAAN tot de eerste zijweg links.

U rijdt door de velden. Dit zijn ontgonnen veengebieden. Het werk bestond vooral uit het met de hand uitgraven van sloten. Later werd het boerenwerk: ploegen, zaaien en oogsten. Het werk werd uitgevoerd door de bewoners van de diverse gestichten.

• Neem de weg , LAAN WELDADIGHEID en rol circa 700m door tot de kruising met HAULWERWEG.
• Volg de weg tot na het kombord Veenhuizen.
• Bij het informatiebord gaat u over het klinkerpaadje en meteen .

2 Volg het klinkerpaadje tot aan het pleintje met de bankjes.

Links van u ligt het voormalige Tweede Gesticht, een omgracht, carrévormig complex uit 1823. Met zijn zijden van 145 meter was het toentertijd een van de grootste gebouwen in Nederland. Het was oorspronkelijk bedoeld voor de huisvesting van ruim 100 arbeidersgezinnen en, naast de hoofdpoort, voor beambten. Verder waren er keukens en een school gevestigd.

Let op: Bent u met het OV gekomen? Ga dan en rij de weg links van de vaart uit. U gaat en ziet de bushalte liggen.

• U neemt het klinkerpaadje naar de brandweerpost.

Het gebouw op de hoek is de voormalige school. Het zal u opvallen dat deze geen stichtelijke naam heeft. Dat komt doordat de school niet begin 19e eeuw door de Maatschappij voor Weldadigheid gebouwd is maar pas tegen het einde van de eeuw. Toen was de kolonie al overgegaan naar het Rijk en een Rijkswerkinrichting voor veroordeelde gevangenen geworden.

Net voor de brandweerpost heeft u rechts een oude werkplaats met een dubbel zadeldak. Hier was de timmerwerkplaats gevestigd. Nu zit er een bedrijf dat houten keukens maakt en levert. Het gebouw ernaast, met de opvallende portiersloge, is een uitbreiding van de timmerwerkplaats.

• Volg de asfaltweg .
• Neem direct na het gebouwtje links het paadje en rij dit uit.
• U gaat en komt op een T-splitsing.
• Ga .over OUDE GRACHT tot de eerste weg rechts.

In de haakse bocht staat rechts de oude brandweerkazerne. Het houten torentje was bedoeld om de brandslangen na gebruik te drogen te hangen.

• Kies , HOSPITAALLAAN.

Het sobere, symmetrische pand voor u is oorspronkelijk gebouwd als Marechausseekazerne. Na enkele jaren is het omgebouwd tot een barak voor paiënten met besmettelijke ziektes.

• Rij door tot de ingang van het parkeerterrein, einde van deze tocht van Onbeperkt op Pad.